«گز روغن» درختچه‌ای با ارزش تولید «طلای چرب» در بوته فراموشی
شنبه, ۲۷ آذر ۱۳۹۵، ۰۳:۳۶ ب.ظ
طلای چرب»! آیا شما تاکنون چنین اصطلاح یا نامی را شنیده اید؟ جای جای ایران بزرگ رویشگاه گل ها، گیاهان و گونه های باارزشی است که با داشتن اهمیت و جایگاه خاص در کاربری های دارویی، صنعتی و غذایی، بسیاری از آن ها برای عموم مردم ناشناخته است.
گز روغن «گاز رخ» نمونه ای از جمله گیاهان منحصر به فرد اما فراموش شده در زیست بوم جنوب شرق ایران محسوب می شود.
گز روغن (گاز رخ) با نام علمی Maringa Peregarina از خانواده Maringaceae گیاهی درختچه ای و منحصر به فرد است که محدوده پراکنش یک میلیون هکتاری آن کوه های بشاگرد هرمزگان و شهرستان نیک‌شهر در سیستان و بلوچستان است.
حداکثر تراکم طبیعی آن را در این محدوده یک میلیون هکتاری ۱۱ اصله در هکتار ذکر کرده اند که موارد استفاده فراوانی دارد از جمله: از روغن آن در صنعت ساعت سازی و تهیه مواد آرایشی معطر استفاده می شود.
همچنین روغن آن در درمان بیماری های جذام و روماتیسم موثراست.
از صمغ آن در درمان اسهال و مخلوط با روغن کنجد برای کاهش درد گوش استفاده می شود.
پوست آن در درمان بیماری جرب و خارش های پوستی استفاده می شود و جوشانده آن برای اسپاسم عضلانی مفید است.
گل آن در معالجه بیماری های عضلانی و تومور مفید است و ضد نفخ و دافع انگل خوانده می شود.
کوبیده برگ آن به عنوان مدر در درمان سوزاک به کار می رود.
ریشه آن دافع کرم، خلط آور، تصفیه کننده خون، اشتهاآور و برای ناراحتی های قلبی مفید است. میوه آن( پس از بودادن) به صورت آجیل مصرف می شود.
«طلای چرب»
«گز روغن» درختچه ای کاملاً اقتصادی است که در سیستان و بلوچستان و منطقه بشاگرد هرمزگان می روید و در مناطق کوهستانی و حتی صخره سنگی رشد می کند و به آب کم نیاز دارد و با توجه به میانگین بارندگی سالانه حدود ۱۰۰ میلی متر باران در سیستان وبلوچستان و بشاگرد گونه مقاوم این نوع آب و هوا می باشد. روغن صنعتی با ارزشی از بذر این درخت به دست می آید که حدود هزارو ۵۰۰ دلار برای هر لیتر ارزش گذاری می شود. از هر کیلو بذر آن ۲۱۲ گرم روغن قابل استحصال می باشد.
وزن هر دانه حدود نیم گرم و هر درخت که حدود ۶ تا۷ متر رشد می کند قادر به تولید ۶۰ گرم روغن است. اگر بتوانیم ۲۰۰ درختچه در هر هکتار کاشت کنیم می توانیم حدود ۱۲ کیلوگرم روغن از محصول در هر هکتار استحصال کنیم.
درختچه گز روغن، علاوه بر ارزش های اقتصادی، گیاهی و صنعتی از مزیت زیست محیطی نیز برخوردار است؛ به طوری که توسعه کشت آن، به حفظ منابع طبیعی کمک می کند و مانع از تخریب بیش از اندازه عرصه های طبیعی توسط دام ها می شود. این گیاه با ارزش امروزه در مناطقی از استان بلوچستان غربی، نیک شهر و بشاگرد در استان هرمزگان تولید می شود.
گل های این درختچه از نیمه دوم بهمن تا اواسط اردیبهشت ماه می روید و میوه های آن به شکل لوبیاست که اغلب ۸ تا ۱۵ دانه را در کنار هم در بر دارد.
این درختچه از ۲ جنبه حایز اهمیت است: اول این که چنین قابلیتی دارد که در مناطق کوهستانی و حتی صخره سنگی رشد کند و دوم این که روغن صنعتی با ارزش اقتصادی زیاد از آن تولید می شود که در صنعت هواپیماسازی و ساعت سازی کاربرد دارد.
روغن صنعتی یا طلای چرب
یکی از مهم ترین خواص درختچه «گز روغن» استحصال روغن از آن است. کارشناسان می گویند: ۲۱ درصد از هر دانه این درختچه راروغن تشکیل می دهد و در صورت توسعه کشت و تولید انبوه می توان نیاز کشور به روغن های صنعتی را از محل این درختچه ها تامین کرد.
یک کارشناس ارشد منابع طبیعی در این باره می گوید: روغنی که امروزه ساعت سازان کشور با نام تجاری«نووستار» استفاده می کنند از سوئیس وارد می شود آن هم با قیمت حدود ۲ میلیون تومان برای هر لیتر و معلوم هم نیست که آیا این روغن منشاء گیاهی دارد یا خیر!«دلخوش» می افزاید: این گونه گیاهی علاوه بر اقتصادی بودن می تواند ناجی طبیعت خشک استان سیستان و بلوچستان باشد و نیاز است دستگاه های متولی با تکثیر این گونه گیاهی و افزایش سطح زیر کشت از یک سو و از سوی دیگر مسئولان صنعتی با احداث کارگاه ها و واحدهای روغن کشی و استحصال روغن به عنوان مرکز آزمایشی در منطقه اقدام کنند تا سرمایه گذاران و بخش خصوصی برای حضور در این زمینه ترغیب شوند.
این گونه گیاهی از قدیم در بین مردم منطقه اهمیت خاص و کاربرد درمانی داشته است. از روغن این گیاه علاوه بر مصرف خوراکی برای درمان بیماری هایی از قبیل دردهای روماتیسمی، جذام، زخم معده و حتی به عنوان پادزهر استفاده می شده است.
دانه های این درخت که در یک نیام و مثل لوبیاست روغن تلخی دارد و بر اثر جوشاندن تلخی آن از بین می رود و روغن خوراکی به دست می آید که بسیار مرغوب و مورد توجه ساکنان بومی منطقه است.
امکان افزایش کشت در منطقه
قسمت های دیگر این گیاه از جمله پوست، برگ، گل، ریشه و بذر آن دارای کاربردهای متعدد در حوزه صنعتی، درمانی، خوراکی و بهداشتی است.
بذر این گیاه پس از جمع آوری توسط افراد محلی پوست گیری می شود و پس از جوشاندن و چند مرحله آب گیری مزه تلخ آن از بین می رود و پس از «تفت» دادن به عنوان آجیل خشک قابل استفاده می شود.
از تفت دادن آن همراه گندم و مخلوط کردن با خرما محصول خوش خوراک و مقوی تهیه می شود که مورد توجه عرب نشینان حاشیه خلیج فارس است و در واقع می توان آن را منبع درآمد ساکنان منطقه و اشتغال زایی برای آنانی دانست که همیشه از نبود صنعت و اشتغال در منطقه در رنج و مشقت هستند.
حال با توجه به اهمیت این موضوع و وجود سطح زیر کشت مناسب برای این ماده ارزشمند که از آن به عنوان «طلای چرب» یاد می کنند نیاز است دستگاه های مربوطه مثل جهاد کشاورزی و صنعت و معدن با احداث واحدهای کوچک روغن کشی و استحصال در منطقه اقدام کنند تا زمینه حضور بخش خصوصی در این منطقه برای این گونه با ارزش فراهم شود و علاوه بر اشتغال زایی درآمد خوبی عاید کشور کند.
چکیده گزارش
ایران خاستگاه و رویشگاه گیاهان با ارزش و منحصر به فردی است که با توسعه و بهره برداری بهینه از آن ها علاوه بر اشتغال زایی، وابستگی به خارج نیز کاهش می یابد.
از جمله این گیاهان درختچه گز روغن است که «طلای چرب» تولید می کند.
گیاهی کاملاً اقتصادی که استان های جنوب شرق کشور رویشگاه آن است و توجه به توسعه کشت و بهره برداری مناسب از درختچه های گز روغن می تواند اقتصادی باشد. اگرچه سطح زیر کشت این درختچه دراستان های هرمزگان و سیستان و بلوچستان محدود است ولی کاربردها و ارزش های غذایی، دارویی و اقتصادی این گیاه می طلبد متولیان بیش از پیش به فکر توسعه کشت و احیای این درختچه منحصر به فرد در این استان های محروم باشند.
کارشناسان با اشاره به وجود ظرفیت های لازم اعلام کرده اند امکان توسعه کشت این گونه در سطح یک میلیون هکتار وجود دارد.
چوخونی: طبق نوشته ها و مشخصاتی که در این مطالب آمده و درختی را که معرفی کردند مشاهده میشود که این نوع درخت یا درختچه در بشاگرد به آن (گاروم) گفته میشود با همان بادام کوهی که چنین قابلیتهایی را دارد.
گز روغن «گاز رخ» نمونه ای از جمله گیاهان منحصر به فرد اما فراموش شده در زیست بوم جنوب شرق ایران محسوب می شود.
گز روغن (گاز رخ) با نام علمی Maringa Peregarina از خانواده Maringaceae گیاهی درختچه ای و منحصر به فرد است که محدوده پراکنش یک میلیون هکتاری آن کوه های بشاگرد هرمزگان و شهرستان نیک‌شهر در سیستان و بلوچستان است.
حداکثر تراکم طبیعی آن را در این محدوده یک میلیون هکتاری ۱۱ اصله در هکتار ذکر کرده اند که موارد استفاده فراوانی دارد از جمله: از روغن آن در صنعت ساعت سازی و تهیه مواد آرایشی معطر استفاده می شود.
همچنین روغن آن در درمان بیماری های جذام و روماتیسم موثراست.
از صمغ آن در درمان اسهال و مخلوط با روغن کنجد برای کاهش درد گوش استفاده می شود.
پوست آن در درمان بیماری جرب و خارش های پوستی استفاده می شود و جوشانده آن برای اسپاسم عضلانی مفید است.
گل آن در معالجه بیماری های عضلانی و تومور مفید است و ضد نفخ و دافع انگل خوانده می شود.
کوبیده برگ آن به عنوان مدر در درمان سوزاک به کار می رود.
ریشه آن دافع کرم، خلط آور، تصفیه کننده خون، اشتهاآور و برای ناراحتی های قلبی مفید است. میوه آن( پس از بودادن) به صورت آجیل مصرف می شود.
«طلای چرب»
«گز روغن» درختچه ای کاملاً اقتصادی است که در سیستان و بلوچستان و منطقه بشاگرد هرمزگان می روید و در مناطق کوهستانی و حتی صخره سنگی رشد می کند و به آب کم نیاز دارد و با توجه به میانگین بارندگی سالانه حدود ۱۰۰ میلی متر باران در سیستان وبلوچستان و بشاگرد گونه مقاوم این نوع آب و هوا می باشد. روغن صنعتی با ارزشی از بذر این درخت به دست می آید که حدود هزارو ۵۰۰ دلار برای هر لیتر ارزش گذاری می شود. از هر کیلو بذر آن ۲۱۲ گرم روغن قابل استحصال می باشد.
وزن هر دانه حدود نیم گرم و هر درخت که حدود ۶ تا۷ متر رشد می کند قادر به تولید ۶۰ گرم روغن است. اگر بتوانیم ۲۰۰ درختچه در هر هکتار کاشت کنیم می توانیم حدود ۱۲ کیلوگرم روغن از محصول در هر هکتار استحصال کنیم.
درختچه گز روغن، علاوه بر ارزش های اقتصادی، گیاهی و صنعتی از مزیت زیست محیطی نیز برخوردار است؛ به طوری که توسعه کشت آن، به حفظ منابع طبیعی کمک می کند و مانع از تخریب بیش از اندازه عرصه های طبیعی توسط دام ها می شود. این گیاه با ارزش امروزه در مناطقی از استان بلوچستان غربی، نیک شهر و بشاگرد در استان هرمزگان تولید می شود.
گل های این درختچه از نیمه دوم بهمن تا اواسط اردیبهشت ماه می روید و میوه های آن به شکل لوبیاست که اغلب ۸ تا ۱۵ دانه را در کنار هم در بر دارد.
این درختچه از ۲ جنبه حایز اهمیت است: اول این که چنین قابلیتی دارد که در مناطق کوهستانی و حتی صخره سنگی رشد کند و دوم این که روغن صنعتی با ارزش اقتصادی زیاد از آن تولید می شود که در صنعت هواپیماسازی و ساعت سازی کاربرد دارد.
روغن صنعتی یا طلای چرب
یکی از مهم ترین خواص درختچه «گز روغن» استحصال روغن از آن است. کارشناسان می گویند: ۲۱ درصد از هر دانه این درختچه راروغن تشکیل می دهد و در صورت توسعه کشت و تولید انبوه می توان نیاز کشور به روغن های صنعتی را از محل این درختچه ها تامین کرد.
یک کارشناس ارشد منابع طبیعی در این باره می گوید: روغنی که امروزه ساعت سازان کشور با نام تجاری«نووستار» استفاده می کنند از سوئیس وارد می شود آن هم با قیمت حدود ۲ میلیون تومان برای هر لیتر و معلوم هم نیست که آیا این روغن منشاء گیاهی دارد یا خیر!«دلخوش» می افزاید: این گونه گیاهی علاوه بر اقتصادی بودن می تواند ناجی طبیعت خشک استان سیستان و بلوچستان باشد و نیاز است دستگاه های متولی با تکثیر این گونه گیاهی و افزایش سطح زیر کشت از یک سو و از سوی دیگر مسئولان صنعتی با احداث کارگاه ها و واحدهای روغن کشی و استحصال روغن به عنوان مرکز آزمایشی در منطقه اقدام کنند تا سرمایه گذاران و بخش خصوصی برای حضور در این زمینه ترغیب شوند.
این گونه گیاهی از قدیم در بین مردم منطقه اهمیت خاص و کاربرد درمانی داشته است. از روغن این گیاه علاوه بر مصرف خوراکی برای درمان بیماری هایی از قبیل دردهای روماتیسمی، جذام، زخم معده و حتی به عنوان پادزهر استفاده می شده است.
دانه های این درخت که در یک نیام و مثل لوبیاست روغن تلخی دارد و بر اثر جوشاندن تلخی آن از بین می رود و روغن خوراکی به دست می آید که بسیار مرغوب و مورد توجه ساکنان بومی منطقه است.
امکان افزایش کشت در منطقه
قسمت های دیگر این گیاه از جمله پوست، برگ، گل، ریشه و بذر آن دارای کاربردهای متعدد در حوزه صنعتی، درمانی، خوراکی و بهداشتی است.
بذر این گیاه پس از جمع آوری توسط افراد محلی پوست گیری می شود و پس از جوشاندن و چند مرحله آب گیری مزه تلخ آن از بین می رود و پس از «تفت» دادن به عنوان آجیل خشک قابل استفاده می شود.
از تفت دادن آن همراه گندم و مخلوط کردن با خرما محصول خوش خوراک و مقوی تهیه می شود که مورد توجه عرب نشینان حاشیه خلیج فارس است و در واقع می توان آن را منبع درآمد ساکنان منطقه و اشتغال زایی برای آنانی دانست که همیشه از نبود صنعت و اشتغال در منطقه در رنج و مشقت هستند.
حال با توجه به اهمیت این موضوع و وجود سطح زیر کشت مناسب برای این ماده ارزشمند که از آن به عنوان «طلای چرب» یاد می کنند نیاز است دستگاه های مربوطه مثل جهاد کشاورزی و صنعت و معدن با احداث واحدهای کوچک روغن کشی و استحصال در منطقه اقدام کنند تا زمینه حضور بخش خصوصی در این منطقه برای این گونه با ارزش فراهم شود و علاوه بر اشتغال زایی درآمد خوبی عاید کشور کند.
چکیده گزارش
ایران خاستگاه و رویشگاه گیاهان با ارزش و منحصر به فردی است که با توسعه و بهره برداری بهینه از آن ها علاوه بر اشتغال زایی، وابستگی به خارج نیز کاهش می یابد.
از جمله این گیاهان درختچه گز روغن است که «طلای چرب» تولید می کند.
گیاهی کاملاً اقتصادی که استان های جنوب شرق کشور رویشگاه آن است و توجه به توسعه کشت و بهره برداری مناسب از درختچه های گز روغن می تواند اقتصادی باشد. اگرچه سطح زیر کشت این درختچه دراستان های هرمزگان و سیستان و بلوچستان محدود است ولی کاربردها و ارزش های غذایی، دارویی و اقتصادی این گیاه می طلبد متولیان بیش از پیش به فکر توسعه کشت و احیای این درختچه منحصر به فرد در این استان های محروم باشند.
کارشناسان با اشاره به وجود ظرفیت های لازم اعلام کرده اند امکان توسعه کشت این گونه در سطح یک میلیون هکتار وجود دارد.
چوخونی: طبق نوشته ها و مشخصاتی که در این مطالب آمده و درختی را که معرفی کردند مشاهده میشود که این نوع درخت یا درختچه در بشاگرد به آن (گاروم) گفته میشود با همان بادام کوهی که چنین قابلیتهایی را دارد.